Niviskar û Xwendewan

Dîsan rûniştim ber kompîturê, dîsan dixwezim nivisarek xwe pêşkeşî we xwendewanên xwe bikim. „Xwendewanên xwe“, bi rastî nizanim ku xwendewanên min hene an na? Raste, dema yekî tiştek nivisand û weşand ewê xwendewanên wê jî hebin. Lê qesta min ew nine. Çer her kesê ku tiştekî binivsîne niviskar nîne, her kesê ku tiştekî bixwîne jî xwendewan nîne. Dema kesek bixweze bibe niviskar an jî xwedewan dibe ku hinek şert û şûrtan bîne cîh.
Em dizanin ku bi tenê gotinê îş rêva nare. Gotin jî ne gotinên berê ne. Va rojên nûjen ên em di tê de dijin kes weqas zêde hesabên peyîvên xwe jî nakin. Mirov rû dinin, bê serî û bê binî çi tên ber devên wan dibêjin. Wexta ra dibin, diçin peyîvên xwe di cîhê xwe de cîh dihêlîn û diçin.
Bi salane ku dixwezim bibim niviskar. Lê hîna jî nikarim bi dilekî rehet bibêjim ku ez niviskarim. Ji ber ku di warê nivisandinê de hîn negihîştim qonaxek bi îstîkrar. Carna bi dû hev çend nivisan dinivsînim, carna jî bi mehan qet nivisekî nanivsînim. Bi vî halî jî mirov nabe niviskar. Nivisandin tenê li ber masê rûniştinê nabe. Ger ew tiştên mirov dixwezin binivise hinek jî bi ruh û can bin. Ji bo bi ruh û cana wan jî ger ew hinekî ji dil bên. Ew jî bi xwe nabe; bi ked, bi hewldan û bi îstîkrar dibe. Gotinek mitesaffivan (tesavvuf) heye, dibêjin ku: „Heqîqet lê gerandinê nayê dîtin, lê yên heqîqetê dibînin yên lê gerîn in.“
Kesên ku bi nîzamî û bi îstîkrar dinivisînin niviskar in. Ji xwe peyîva niviskar bi mana kelîmeyî tê mane ya kesên ku nivisandin ji xwe re mîna kar, mîna wezîfe dibînin û jê re kardikevin. Yanê nivis û kar. Mirov ji tiştekî re çiqas bi nîzamî û bi îstîkrar karket, di wî warî de weqas zêdetir dibe xwedî tecrûbe û hedî hêdî dibe pîsporê wê tiştî. Xwendewantî jî wusa ye. Tenê zanîna xwendinê bi serê xwe mirovan nake xwendewan. Mirov dikare kesên ku xwendin ji xwe re mîna kar û wezîfe dibinin re bibêje xwendewan.
Niviskar pêş nivisandinê ger xwendewan be. Xwendewantî di ser rîya niviskarî yê de qonaxek girîng e. Bê xwendin nayê nivisandin. Raste hinek tiştên niviskar dinivise cara yekemîne ku di alîyê wî niviskarî de hatîye nivisandin. Ji xwe pêş nivisandinê di mêjoyê niviskar de pêvajonek heye. Di wê pêvajoyê de niviskar ew mijara di mêjoyê xwe de pir hanîye û birîye. Bi gotinek din niviskar ew mijara di mêzoyê xwe de bervî gihîştinê ve derbaz kirîye. Niviskar carna dikare di navbera saetekê de nivisekê binivisîne. Lê mirov nikare bibêje ku ew nivisa di saetekê de hatîye nivisandin. Bi rastî ew ne berhema saetekê ye, ew berhema pêvajoyek dirêjê ku niviskar di nav de herikî ye. Niviskar ew pêvajo bi xwendin, bi mijûlbûn, bi temaşekirin, bi peyîvandin, bi guhdarîkirin, bi… domandîye. Û nivisa dawî ya ku niviskar nivisandî jî di wê pêvajoyê de wek berhem cîhê xwe girtîye. Wexta niviskar di mêjoyê xwe de mijarek li berwî gihîştinê xist, mecbûre ku binivsîne. Dema nenivsîne tewat nagire û xwe pir bê rehet, di zehmetîyê de dibîne. Çer ku mirîşka bervî hêkkirinê tewat nagire û ji bo hêkkirinê pûnikê digere, niviskar jî wusa ye. Kengê niviskar nivisara xwe qedand, êdî halekî xweş û delal di canê wî ve belav dibe. Mîna derguşek piçûka zikê wê têr, binê wê pak bi kêfxweşî baskên xwe vedişîne û gixikan dike rehet û kêfxweş e. Va di kêfxweşîya nivisandinê de qonaxa yekemîn e, qonaxa duemîn jî bi nêrîn û rexneyên xwendewan re derdikeve ortê. Lomaye ku ez bi xwe tekilîya niviskar û xwendewanan mîna lîhistaka gogê dişopînim. Çer ku lîhistika gogê bi tenê nabe, bi hevalan re xweş e; niviskarî jî tenê bi nivisandinê nabe, bi xwendewanan re xweş e.
Bi salane hewldidim ku bibim niviskarek zimanê kurdî. Herê carê sedemek min ji vê nîyeta min dûr dixe. Heyan îroj bi kurdî bi îstîkrar û bi nîzam nivisandin nebû para min. Dîsa jî min dest bi kurdî nivisandinê berneda. Hêvîdarim ku vê nîyeta xwe bi vê malperê bikarim pêk bînim. Di dubarekirinê de tu şaşitîyê nabînim: Xwendin, nêrîn û rexneyên we xwendewanên min ên hêja di vî warî de hêzekî mezin bidin min. Êdî ew kesên ku va nivisarên min ên di vê malperê de tên weşandin bi nîzamî dixwînin dibin xwendewanên min.
Ez bi xwe di warê nivisandinê de çiqas xwe pêştve bixinim, xwendewanên min jî weqas jê îstifade bikin. Dibe ku bi piştdayîna xwendewanan ez hêdî hêdî bibim niviskarekî bi nav û deng jî. Carna xeyalkirina hinek tiştan jî pêşketin e. Va jî xeyala min e ku min niha li vir hanî ziman.
Gotinek pir xweş heye. Dibêjin ku: „Mesafeyên dirêj bi gavên piçûk tên girtin.” Em carna pir lez dikin, dixwezin ku xwestinên me di demek kin de werin cîh. Dest pê tiştekî dikin, di demekî kin de ji bo bûyîna wî tiştî hewl didin. Pir ber xwe nadin, wî tiştî nabin serî û dest jê ber didin. Yanê bi gotinek din bi nîzam û bi îstîkrar ji wî karî re karnakevin. Ê wê demê jî ew tişta nare serî, dernakeve holê. Dû re jî em ra dibin, dibêjin ew tişta nabe. Di vir de mesele bûyîn û nebûyîna wî tiştî nîne, mesele cîhanîn û necîhanîna ji bo bûyîna wî tiştî ye. Ger mirov ji bo cîhanîna tiştekî sebat bike ku bikare bigîhê armanca xwe. Kirina tu tiştî badîhewa nine. Wexta mirov bi îstîkrar ji wî re karbikeve, ewê zû û dereng tesîra xwe nîşan bide. Kirinên mirov mîna tovên/toximên bin erdê ne. Dema dû re wî mirovî ji bo pûçbûyîna wan bi xwe tiştekî neke ewê rojekî hêşin bibin. Dibe ku ew mirova bi xwe şînbûna wê tovê bi serê çavên xwe nebîne. Pir kesên bi nav û bi deng ne di wexta jîyana xwe de, dû mirina xwe bûne bi nav û deng. Ji ber ku hemdemên wî qîmeta tovên ku wî bi hewldanên xwe kirine bin erdê nezanîne, qîm û qîmeta wan jî nehesîya ne.
Em carna hinek kêmasîyên kesên berên xwe rexne dikin û nerazîtîya xwe tînin ziman. Lê bîr nekin û zarokên me jî kemasîyên me rexne bikin. Berhemên me yên delal jî ji wan re bibin mûma rojên tarî, ji wan re rê nîşan bidin. Kirinên me çiqas bi qedr û qîmet bin, ewê ji însanîyetê re jî weqas rêberîyê bikin. Kirinên herî baş jî yên wusa ne.
Em bi salanin bin tesîra/bandora zalim û zordestîyên berî me jîyanek bi derd û kul dikşînin. Bîr mekin ku kirinên me jî li ser jîyana mirovên dû me re tên tesîra xwe nîşan bidin. Tu kes naxweze bi zilmû xirabîyê re were navkirin. Lomaye ku pir piçûk bin jî alîkarîyên bi kirinên baş û delal re pir giring in.


Stuttgart, 18.02.2012, şemî