Rojên Nûjen-II

Neçarbûn tiştekî nebaş bê dîtin jî nişitekî mirov û jîyanê ye. Tu kes nikare hemu pirsgirekên xwe çareser bike, hewcîdarê kesên din e. Loma mirov hewcîdarê mirov e. Ciwakbûna însan jî ji vê hewcîdarbûnê derdikeve holê. Tu kes nikare bi serê xwe bije. Bi hev re jîyan ji mirovan re hêsanîyê ji xwe re tîne. Lê tu tişt tenê xwedî nîmet nîne, xwedî kulfet e jî. Bi civakê re jîyan jî wusa ye. Mirov jîyana bi civak re zêdetir dikare îstifade bike, lê alîyê din de jî zêdetir dibe xwedî berpirsyar.

Hêz bi xwe tiştekî dînamîk e, xwedî bandor e. Dema mirov hêz di cîh de karanî, ji mirov re dibe çêyî. Lê dema hêz ne di cîh de hat karanîn zerarê derdixe holê. Di van rojên nûjen de hêz zêdetir ji bona menfaetên şexsî tên karanîn. Ne şiklê karanîna hêzê, hêz bi xwe bûye mînak. Ango zordestî û kedxarî mîna hêzê tê dîtin. Wê çaxê jî pirahîya hêzdaran hêza xwe mîna çoyê zordarîyê di destê xwe de li ba dixin. Dema hêz bi mînakan nehat dorpeçkirin û bi xwe bû mînak edî dibe bela serê mirovatîyê ye.

Hêz mîna alkolê ye. Heyan alkol di şîşê da ye di bin kontrola mirov da ye. Kengê zêde hat vexwarin mirov dikeve bin kontrola wê. Hêz bi xwe bû pîvan, mantiqa wê jî dibe rêber. Êdî hêz mirovan digre bin mayeta xwe û îdare dike. Êdî hêz vediguhere zordarî ye. Wê demê kesên bi xwedî hêz êdî gor mantiqa zordarîyê hesabên xwe dikin.

Di navbera însanan de her dem tekoşîna baş û nebaşî yê berdewam e. Dema hêzdarî veguherî zordarî mirovên li hember derbikevin jî bibin. Kesên hember zordarîyê derdikevin ger ne gor mantiqa wan dest pê bikin, bilakîs mentiqek din bihewînin. Dema ew gor mantiqa hêzê rê bikevin ewê bi șiklekî alîyên zordaran ve werin qelskirin. Ewê her demê hemû hewldanên hember xwe ji gor menfaetên xwe manupûle bikin, xwe serkeftin derbixin. Șaîrê navdar dibêje ku hêza wan “guherandin e.”[i] Em dikarin ji vanî re daf û dek jî bibêjin. Qêrîna li hember daf û dekan çare nîne. Zordaran hesabên qêrîn û gazîyên neçaran kirine û gor wan tedbîrên xwe girtine. Yên hember wan derdikevin ger ne mîna wan bikin. Kesên ku bi mantiqa wan li hember kirinên wan derbikevin dişipin wan û dibin mîna wan. Kesên ku mîna zordaran hereket bikin, êdî ji wan in.

Her kes di serî de bi xwe re pirsyar e. Dikare qerera xwe an li alîyê zordaran an jî li hember wan bide. Dû qerardayînê cîhê xwe belû dike. Dema gor qerera xwe hereket bike di cîhê xwe yê dîyarkirî de ye. Lê dema gor qerera xwe hereket neke wê çaxê li hember cîhê xwe yê dîyarkirî ye. Mirov bi kirinên xwe nîșan dide ku an li dû gotinên xwe ye an jî hember wan e. Wexta cîh girtin zelal nebe xapandin asantir e.

Mirov xwe hember sîstema zordar bibîne jî dibe ku bi kirinên xwe li jê re alîkar be. Zordaran dezgeha xwe ava kirine û jê îstîfade dikin. Dibe ku mirov bibêje ku, ma bi tenê bi min sîstem bê guhertin? Lê mijar guhertin û neguhertina sîstemê nîne, mijar bi hajîbûn an jî nehajîbûna kirin û gotinên xwe ne. Ango li ser soza xwe mayîn û nemayîn e.

Dema îstîqamet hat dayîn û hat mucadele kirin destpêk hatîye dayîn. Bi peyîva mucadele dayînê tu car nîyet li vir pevçûn û șer nîne. Bilakîs bi pevçûn û bi șer tu kes nikare hember hêzdarên kedxar derbikeve. Bi xwe șer firsenda herî yekemîna di bin destên hêzdarên kedxar e. Ew tu carê șer natirsin û dixwezin neçar șer darbixin ku ew zêdetir serbikevin.

Çileyê Pêşin / Berfenbar / Kanûn 2015

[i] Sezai Karakoç helbesta xwe ya bi navê Masal (çîrok) de dibêje: „Hûn xwedî hêzekê ne, lê mezin e: Guherandina kesên hember xwe”.